اثرات تنش شوری بر روی شاخص های رشد، تغذیه معدنی و عملکرد در کلزا (brassica napus)

با توجه به اهمیت و گستردگی شوری آب و خاک در کشاورزی و نیاز به تولید روغنهایی با منشاء گیاهی در کشور، پژوهشی در راستای شناخت سازوکارها و روشهای تحمل به نمک در گیاه کلزا انجام گرفت . از آنجائی که به هنگام شروع پژوهش هیچگونه گزارشی در رابطه با درجه تحمل به شوری واریته های کلزای رایج در کشور وجود نداشت ، پس از انجام آزمایشهای مقدماتی و گزینش واریته های مورد نظر آزمایشهای اصلی انجام پذیرفت . آزمایشهای مقدماتی شامل آزمایش جوانه زنی و رشد گیاهان در خاکهای حاوی خاک شور بود. در آزمایش جوانه زنی، بذور 18 واریته کلزا در انکوباتور تحت دمای 20 درجه سانتیگراد با محلولهایی حاوی مقادیر متفاوت شوری مورد آزمون قرار گرفتند. براساس نتایج واریته های متحمل دارای درصد جوانه زنی، شاخص جوانه زنی، ضریب سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، سرعت رشد گیاهچه (sgr) و سرعت رشد نسبی (rgr) بالاتری در مقایسه با دیگر واریته ها در تیمارهای تحت تنش شوری بودند. در دومین آزمایش مقدماتی واریته های ذکر شده در گلخانه و در گلدانهایی با شوریهای متفاوت رشد داده شدند. واریته های متحمل تعدا گیاهچه های ظاهر شده و زنده مانده و شاخص ظهور گیاهچه بالاتری را سطوح مختلف شوری دارا بودند. از معیارهای با ارزش دیگر در این مرحله می توان به وزن ویژه برگ (slw) نسبت وزن برگ (lwr) و نسبت سطح برگ (lar) اشاره کرد. از مجموع دو آزمایش سه واریته acsn1 ریجتت و تاورد به عنوان واریته های متحمل، نیمه متحمل و حساس شوری و تحت دو سطح کلسیم تکمیلی قرار داده شدند. شوری موجب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد، وزن تر و خشک اندامهای مختلف ، شاخص برداشت ، ارتفاع بوته، سطح برگ ، تعداد گرده های تندش یافته و طول لوله گرده، کلروفیل a و b کلروفیل کل، مقدار آب مصرف شده، کارایی مصرف آب ، مقدار نسبی آب ، پتانسیل آب برگ ، مقدار روغن، کلسیم، پتاسیم، نسبت k/na و rgr، lwr، lar، ca/na و تغییر در الگوی توزیع ماده خشک گردید. در مقابل کربوئیدراتهای محلول، ریشه های شبه غده، سدیم، کلر، منیزیم و slw افزایش یافتند. مقدار پروتئین کنجاله نیز بجز تیمارهای بالای شوری روند افزایشی داشت ولی بعد از این حد کاهش پروتیئن نیز مشاهده شد. کلسیم تکمیلی موجب افزایش عملکرد و کاهش صدمات ناشی از شوری در گیاه گردید. بیشترین واکنش نسبت به کلسیم تکمیلی در واریته حساس تاور و کمتریم در واریته متحمل acdn1 بروز کرد. با توجه به پائین بودن مقدار سدیم و کلر و بالاتر بودن پتاسیم و کلسیم مشخص گردید کلزا از روش ممانعت از ورود نمک (exclude) جهت تحمل استفاده می کند. از معیارهای مناسب جهت گزینش واریته ها در برابر شوری می توان به شاخصهایی نظیر ca/na و k/na، lwr، alw، rgr اشاره نمود.